Czas pracy kierowców - przerwy i rozliczanie w 2022 roku

Gdzie uregulowany został czas pracy kierowców?

Czas pracy kierowców reguluje ustawa o czasie pracy kierowców. Rozwiązania przewidziane przez tę ustawę są wiążące dla:

• kierowców wykonujących przewóz drogowy, którzy pozostają w stosunku pracy,
• przedsiębiorców wykonujących osobiście przewozy drogowe i regularne (gdy trasa nie przekracza 50 km),
• osób, które nie zostały zatrudnione przez przedsiębiorcę, ale osobiście na jego rzecz wykonują przewozy drogowe lub przewozy regularne (gdy trasa nie przekracza 50 km).

Przepisy normujące czas pracy kierowców znajdują się też w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz w europejskiej umowie AETR - odnosi się ona do pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe. Wspomniane rozporządzenie ma zastosowanie do przewozu drogowego rzeczy pojazdami, których masa całkowita (łącznie z przyczepą lub naczepą) przekracza trzy i pół tony.

Poniższy artykuł dotyczy czasu pracy kierowców przewożących ładunki m.in. tzw. TIR-ami.

Czy czas pracy kierowców to tylko czas wykonywania przewozu?

Głównym zadaniem kierowców zawodowych jest przewóz osób lub ładunków między wskazanymi punktami. Jednocześnie praca kierowcy nie ogranicza się do tego podstawowego celu i dlatego czas pracy kierowcy obejmuje wszystkie inne czynności związane z wykonaniem przewozu drogowego. Czynności te zostały wskazane w ustawie o czasie pracy kierowców - należą do nich choćby:

• załadowanie i rozładowanie ładunku wraz z nadzorem nad załadunkiem i rozładunkiem - nie zawsze kierowca jest odpowiedzialny np. za rozładowanie dostarczonego ładunku, jeżeli jednak ta czynność będzie wchodzić w skład jego obowiązków, to czas pracy będzie ją obejmował,
• codzienna obsługa pojazdów i przyczep - ten obowiązek ciąży głównie na pracownikach mniejszych firm transportowych,
• niezbędne formalności administracyjne - to czynności, które kierowca wykonuje zarówno przed wyruszeniem w trasę, jak i po powrocie, np. gdy znajdując się w bazie, musi przekazać wypełnione dokumenty,
• prace porządkowe, których celem jest utrzymanie pojazdu w czystości - współcześnie coraz rzadziej wchodzą one w zakres obowiązków kierowców, gdyż wiele firm korzysta w tym zakresie ze wsparcia wyspecjalizowanych podmiotów,
• czynności spedycyjne - najczęściej są to czynności wykonywane w związku z wyruszeniem przez kierowcę w trasę.

Jednocześnie do czasu pracy kierowców niewliczane są m.in. nieusprawiedliwione postoje, do których doszło na trasie (np. gdy kierowca zrobił sobie przerwę, aby kupić napój) czy czas dyżuru, gdy w jego trakcie kierowca nie wykonywał pracy.

Ile wynosi dobowy czas pracy kierowcy TIR-a?

Maksymalny dobowy czas pracy kierowcy wynosi dziewięć godzin. Od tej zasady został przewidziany jeden wyjątek - dwa razy w tygodniu kierowca w ciągu doby może przepracować 10 godzin.

Przykład: Kierowca w poniedziałek i w piątek prowadził pojazd po 10 godzin. Gdyby zaszła taka konieczność, ponownie pojazd przez 10 godzin będzie mógł on prowadzić dopiero w kolejny poniedziałek.

Jednocześnie kierowca nie powinien prowadzić pojazdu nieprzerwanie przez dziewięć (a wyjątkowo 10) godzin - w związku z tym przysługują mu przerwy na odpoczynek. Ile wynosi przerwa kierowcy?

Istnieją następujące możliwości:

• przerwa trwa 45 minut po czterech i pół godzinach prowadzenia przez kierowcę pojazdu - następnie kierowca przez kolejne cztery i pół godziny kontynuuje jazdę,
• przerwa trwa najpierw 15 minut (np. po dwóch godzinach prowadzenia pojazdu), a następne 30 minut (po kolejnych dwóch i pół godzinach pracy) - następnie kierowca pracuje kolejne cztery i pół godziny.

Inny układ przerw jest niedozwolony - zawsze jest konieczne przestrzeganie pierwszej zasady, zgodnie z którą po czterech i pół godzinach jazdy kierowca musi mieć 45 minut przerwy.

Przykład: Kierowca nie może mieć 15 minut przerwy po dwóch godzinach pracy, a po kolejnej godzinie 30 minut przerwy. W ten sposób nie zostanie zachowana opisana wyżej zasada.

Kierowca ma też prawo do dobowego odpoczynku. Ile trwa taki odpoczynek? Z obowiązujących przepisów wynika, że:

• okres dobowy odpoczynku w ciągu 24 godzin wynoszący co najmniej 11 godzin to regularny czas odpoczynku,
• okres dziennego odpoczynku w ciągu 24 godzin wynoszący co najmniej dziewięć godzin, ale jednocześnie mniej niż 11 godzin to skrócony dzienny czas odpoczynku,
• pomiędzy dwoma tygodniowymi okresami odpoczynku kierowca może mieć najwyżej trzy skrócone dzienne okresy odpoczynku.

Od powyższych zasad przewidziany jest też wyjątek. Dotyczy on sytuacji, gdy kierowca towarzyszy pojazdowi, który jest transportowany promem lub pociągiem. Wówczas podczas korzystania z regularnego dziennego okresu odpoczynku (lub skróconego tygodniowego okresu odpoczynku) kierowca może mieć maksymalnie dwie przerwy (żadna z nich nie może przekroczyć jednej godziny) na wykonanie czynności służbowych (np. wjazd na prom).

 

Ile wynosi tygodniowy czas pracy kierowcy?

Unijne rozporządzenie reguluje też tygodniowy czas pracy kierowcy. Ile wynosi maksymalny tygodniowy czas prowadzenia pojazdu? Łączny czas pracy nie może przekroczyć 56 godzin. W praktyce, z uwagi na dodatkowe obostrzenia, o których mowa poniżej, tygodniowy czas pracy kierowców nie zawsze może mieć 56 godzin.

Przepisy regulują też kwestie odpoczynku w kontekście tygodniowego czasu pracy kierowcy. Tygodniowy okres wypoczynku ma miejsce nie później niż po zakończeniu sześciu okresów 24-godzinnych. Kierowcy przysługuje okres odpoczynku:

• regularny - trwa nieprzerwanie co najmniej 45 godzin,
• skrócony - trwa nieprzerwanie co najmniej 24 godziny.

Jeżeli pracodawca zastosował skrócony okresu odpoczynku, to musi pamiętać jeszcze o jednorazowym odpoczynku. Kierowca ma do niego prawo przed końcem trzeciego tygodnia, licząc od skróconego okresu odpoczynku.

 

Ile wynosi dwutygodniowy czas pracy kierowcy?

Aby zwiększyć bezpieczeństwo ruchu drogowego, przepisy regulują też dwutygodniowy czas pracy kierowcy. Łączny czas prowadzenia pojazdu w tym okresie nie może przekroczyć 90 godzin. To właśnie z tego względu tydzień pracy kierowcy często jest krótszy niż wspomniane wyżej 56 godzin.

Jak prezentuje się kwestia odpoczynku w przypadku dwutygodniowego czasu pracy? Grafik kierowcy musi zostać tak ułożony, aby w ciągu każdych kolejnych dwóch tygodni kierowca mógł wykorzystać co najmniej:

• dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku lub
• jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku i jeden skrócony tygodniowy okres odpoczynku, który trwać będzie co najmniej 24 godziny.

W praktyce ustalanie i rozliczanie czasu pracy kierowców wymaga doświadczenia i doskonałej znajomości przepisów. Mniejsze firmy transportowe często korzystają w tym zakresie z pomocy zewnętrznych partnerów - podmiotów specjalizujących się w rozliczaniu czasu pracy kierowców.

Jak prowadzona jest ewidencja czasu pracy kierowcy?

Choć ewidencja czasu pracy obowiązuje większość kierowców (wyjątkiem są m.in. kierowcy objęci zadaniowym czasem pracy), to, jaki będzie miała ona kształt, jest uzależnione od formy zatrudnienia. Gdy kierowca jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ewidencja czasu pracy kierowców może być prowadzona w formie:

• zapisów na wykresówkach,
• wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego,
• plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego,
• innych dokumentów, które potwierdzają czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności.
• rejestru opracowanego na podstawie powyższych dokumentów.

Ponieważ ewidencja czasu pracy kierowcy dokumentuje czas pracy pracownika, pracodawcy mają obowiązek ją archiwizować. Kierowca może uzyskać dostęp do swojej ewidencji czasu pracy po złożeniu wniosku.

 

Jak opisać przekroczenie czasu jazdy przez kierowcę?

Kierowcy zazwyczaj doskonale orientują się w przepisach dotyczących czasu ich pracy. Na trasie może dojść jednak do różnych nieprzewidzianych sytuacji, konsekwencją których będzie przekroczenie dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu. Właśnie z tego względu - mimo że przepisy dotyczące czasu pracy kierowców są rygorystyczne - od ustalonych zasad zostały przewidziane wyjątki. To, jak postępować w takim przypadku, reguluje art. 12 rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Jak opisać przekroczenie czasu pracy?

Konieczne jest dokonanie wydruku z tachografu i umieszczenie na jego odwrocie opisu sytuacji, powołując się przy tym na art. 12 rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Wskazówka dotycząca tego, jakie informacje powinny znajdować się w opisie przekroczenia czasu pracy, wynika ze wspomnianego art. 12 rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Przekroczenie, aby było dopuszczalne:

• musiało być podyktowane osiągnięciem przez pojazd odpowiedniego miejsca postoju,
• powstało, aby zabezpieczyć mienie, pojazd lub osoby - w tym kierowcę.

Jednocześnie odstąpienie od zasad dotyczących czasu pracy kierowcy nie może zagrażać bezpieczeństwu drogowemu. Inaczej mówiąc, przekroczenie czasu pracy nie może być np. kilku- czy nawet kilkunastogodzinne.

Przykład: Kierowca przekroczył czas jazdy o 10 minut. Powodem był wypadek na drodze, który doprowadził do powstania zatoru i w konsekwencji uniemożliwił dotarcie w wyznaczonym czasie na parking. Kierowca natychmiast zrobił wydruk z tachografu i opisał sytuację, dzięki czemu nie musi obawiać się kary.

Czym jest pakiet mobilności i jakie zmiany wprowadza?

Pakiet mobilności to określenie istotnych dla kierowców zmian w przepisach, których celem jest uregulowanie różnych obszarów - w tym głównie czasu pracy kierowców, kwestii delegowania kierowców i dostępu do unijnego rynku przewozów. Pierwsze z nich zostały wprowadzone już w sierpniu 2020 r. Przykładowo:

• regularnego odpoczynku tygodniowego, który trwa 45 godzin, kierowca nie może spędzić w kabinie pojazdu - odpoczynek musi się odbywać w miejscu do tego przystosowanym, np. hotelu,
• istnieje możliwość wydłużenia przez kierowcę czasu pracy o dwie godziny, gdy wraca on do bazy - wówczas konieczne jest jednak opisanie tej sytuacji na wydruku z tachografu, aby w razie kontroli uniknąć kłopotów.

Na powyższych regulacjach pakiet mobilności jednak się nie kończy - od 2 lutego 2022 r. w życie wchodzą kolejne zmiany. Odnoszą się one m.in. do delegowania pracowników. W przypadku wykonywania przewozów kabotażowych i typu cross-trade na terenie kraju unijnego kierowcy będzie przysługiwać minimalne wynagrodzenie obowiązujące w tym kraju.

 

Powyższe rozwiązanie ma z jednej strony wyrównać szanse przewoźników, a z drugiej polepszyć sytuację finansową kierowców. Dla polskich firm transportowych oznacza to konieczność ustalenia kosztów wynagrodzeń w oparciu o nowe zasady.

Pakiet mobilności 2022 to także szereg innych zmian, np. w zakresie stosowanych tachografów czy możliwości zawieszenia licencji w związku z utratą dobrej reputacji przez przedsiębiorstwo transportowe.