Co to jest odpowiedzialność kontraktowa? Podstawowe informacje z kodeksu cywilnego

Artykuł 471 Kodeksu cywilny jasno określa, czym jest odpowiedzialność kontraktowa. Jednak zarówno praktyka orzecznicza, symptomatyczny język prawników, zawiłość samego prawa, jak i potoczne rozumowanie niektórych terminów, znacząco utrudnia funkcjonalne zrozumienie terminu odpowiedzialność kontraktowa.

Co to jest odpowiedzialność kontraktowa?

Podstawowym kłopotem jest istnienie słowa "kontrakt" w pojęciu "odpowiedzialność kontraktowa". Jest ona o tyle nietrafna, że źródłem tej odpowiedzialności nie musi być kontrakt rozumiany jako umowa, ale również m.in.:

• z treści ustawy,
• z aktu administracyjnego (np. decyzja administracyjna, postanowienie),
• z oświadczenia woli jednej strony (oświadczenie jednostronne).

Odpowiedzialność kontraktowa – kiedy powstaje?

Odpowiedzialność cywilna kontraktowa powstaje przez niewykonanie lub nienależycie wykonane zobowiązanie. Aby jednak zaistniała odpowiedzialność kontraktowa, wierzyciel i dłużnik powinni być powiązani zobowiązaniem niewykonanym (w pełni albo w ogóle).

Poza niewykonaniem świadczenia, aby mówić o odpowiedzialności kontraktowej muszą zostać jeszcze spełnione następujące przesłanki:

• niezrealizowanie świadczenia powstaje w wyniku okoliczności, za którą winę ponosi dłużnik, ale należy pamiętać, że dłużnik ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe zarówno z winy umyślnej, jak i nieumyślnej (tj. niedbalstwa),
• naruszenie przez dłużnika wynika ze związku przyczynowego (kazualnego), czyli winę ponosi dłużnik,
• wierzyciel poniósł szkodę (np. nieosiągnięcie przychodu, czyli utracenie korzyści.

W kontekście poniesienia szkody przez wierzyciela należy wskazać, że powinna ona dotyczyć nieosiągnięcia lub utraty korzyści. Oszacowanie utraconego dochodu zakłada więc, że korzyść zostałaby osiągnięta, gdyby nie zachowanie dłużnika.

Ciężar udowodnienia spoczywa na wierzycielu, ale będzie on musiał wyłącznie wskazać na istnienie odpowiedniego zobowiązania. Innymi słowy, wierzyciel nie musi udowadniać winy dłużnika.

Odpowiedzialność deliktowa i kontraktowa - z czego warto korzystać?

W praktyce często lepiej skorzystać z odpowiedzialności kontraktowej niż z odpowiedzialności rękojmi za wady fizyczne. W przypadku odpowiedzialności kontraktowej wierzyciel musi tylko udowodnić zaistnienie powyższych przesłanek. Jeśli wierzyciel chciałby skorzystać z reżimu odpowiedzialności rękojmi, to musi odpowiednio udowodnić wady.

Odpowiedzialność deliktowa a kontraktowa - różnice

Należy jednak rozróżnić odpowiedzialność kontraktową od deliktowej. Odpowiedzialność deliktowa wynika z czynu niedozwolonego, a więc wyrządzenia szkody lub krzywdy. Należy wskazać, że jedna czynność może pociągać za sobą zarówno odpowiedzialność kontraktową i deliktową. W praktyce często jeśli czyn nie nosi znamion odpowiedzialności kontraktowej (nie spełnia wszystkich przesłanek), to stanowi on odpowiedzialność cywilną deliktową. Kłopotliwa jest konkurencja roszczeń deliktowych z kontraktowymi w obrocie międzynarodowym.

Odpowiedzialność kontraktowa na zasadzie ryzyka – co to jest?

Ważnym pojęciem jest również odpowiedzialność kontraktowa na zasadzie ryzyka. W dużych przedsiębiorstwach zazwyczaj zobowiązania są realizowane przez osoby niebędące kontrahentami. Kontrahent wtedy podejmuje ryzyko jako konsekwencja powierzenia zadań. Oznacza to, że kontrahent przez błędny wybór (np. niekompetentnych pracowników) odpowiada przed wierzycielem.