Odprawa pośmiertna – komu przysługuje i w jakiej wielkości?

Mimo, że śmierć pracownika oznacza ustanie stosunku pracy, to pracodawca wciąż ma pewne obowiązki. Jednym z nich jest wypłata odprawy pośmiertnej osobom najbliższym zmarłemu. Kto dokładnie ma prawo do tego świadczenia? Sprawdzamy też, kiedy pracodawca nie będzie musiał wypłacić odprawy pośmiertnej.

 

Kto wypłaca odprawę pośmiertną?

Co do zasady obowiązek wyliczenia i wypłaty odprawy pośmiertnej spoczywa na pracodawcy. Zwłaszcza jednak w dużych firmach można spotkać się z ubezpieczeniami grupowymi. Często jest to pozapłacowy benefit pracowniczy – gdy pracownik przystępuje do ubezpieczenia, składkę ubezpieczeniową pokrywa pracodawca.

Uwaga! Pracodawca ma obowiązek wypłacić odprawę pośmiertną tylko wówczas, gdy pracownik świadczył pracę na podstawie umowy o pracę. Świadczenie nie przysługuje, jeżeli pracodawca i zatrudniony podpisali umowę cywilnoprawną, np. o dzieło.

Odprawa pośmiertna a ubezpieczenie grupowe

Jeżeli właściciel firmy, w której pracował zmarły pracownik, płacił za podwładnego składkę ubezpieczeniową, to będzie on zwolniony od wypłaty całości lub części odprawy pośmiertnej. Muszą jednak zostać spełnione następujące warunki:

• gdy odszkodowanie jest co najmniej równe wysokości odprawy pośmiertnej – pracodawca jest zwolniony z jej wypłaty,
• gdy odszkodowanie jest niższe od wysokości odprawy pośmiertnej – pracodawca ma obowiązek dopłacić osobom uprawnionym różnicę.

Może się też zdarzyć, że pracownik przystąpił do ubezpieczenia grupowego, ale składkę płacił z własnych środków. Wówczas pracodawca nie może odmówić wypłaty odprawy pośmiertnej.

 

Komu przysługuje odprawa pośmiertna?

Grono osób uprawnionych do otrzymania odprawy pośmiertnej zostało wskazane w Kodeksie Pracy (KP). Świadczenie przysługuje członkom rodziny pracownika:

• małżonkowi,
• innym członkom rodziny, którzy spełniają warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej – zgodnie z przepisami dotyczącymi emerytur i rent wypłacanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W drugim przypadku będą to np. dzieci zmarłego pracownika, które mogą otrzymać po nim rentę rodzinną.

Czy odprawa pośmiertna wchodzi do masy spadkowej? Nie, gdyż w Kodeksie Pracy znajduje się dokładna informacja, komu i w jakiej wysokości pracodawca powinien wypłacić odprawę pośmiertną.

Odprawa pośmiertna – jakie dokumenty musi dostarczyć rodzina zmarłego? Z reguły wystarczy akt zgonu. W dużych firmach pracownicy działu księgowości mogą poprosić także o świadectwo pracy czy świadectwo urodzenia dziecka (dzieci).

Odprawa pośmiertna – wysokość

Wysokość odprawy pośmiertnej uzależniona jest od stażu pracownika. Szczegóły znajdują się w art. 93 KP. Jeżeli pracownik był zatrudniony:

• krócej niż 10 lat – odprawa pośmiertna wynosi jednomiesięczne wynagrodzenie,
• co najmniej 10 lat – odprawa pośmiertna wynosi trzymiesięczne wynagrodzenie,
• co najmniej 15 lat – odprawa pośmiertna wynosi sześciomiesięczne wynagrodzenie.

Nie zawsze osobie uprawnionej do otrzymania odprawy pośmiertnej świadczenie to będzie przysługiwało w pełnej wysokości. Jeżeli tylko jeden członek rodziny jest uprawniony do odprawy pośmiertnej po zmarłym pracowniku, to pracodawca wypłaci mu 50 proc. wyliczonej kwoty.

Jeżeli osób uprawnionych do otrzymania odprawy pośmiertnej jest więcej niż jedna (np. małżonek i dziecko), to pracodawca ma obowiązek podzielić świadczenie między osoby uprawnione.

Przykład: Pan Marek zmarł 15 kwietnia 2017 r. W ostatniej firmie pracował 14 lat. Otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 4200 zł oraz dodatek stażowy w wysokości 300 zł. Pracodawca wyliczył odprawę pośmiertną na kwotę 13 500 zł. Ponieważ do otrzymania świadczenia uprawniona była jedynie żona zmarłego, pracodawca wypłacił jej połowę tej kwoty, czyli 6750 zł.

Jaki jest termin wypłaty odprawy pośmiertnej? W kodeksie pracy na próżno szukać informacji o terminie, w jakim powinna nastąpić wypłata odprawy pośmiertnej. Rodzina zmarłego pracownika może dochodzić należnych środków niezwłocznie po poinformowaniu pracodawcy o śmierci pracownika.

Odprawa pośmiertna a podatek i PIT

W kontekście świadczenia po śmierci pracownika często pada pytanie, czy odprawa pośmiertna jest opodatkowana. Odpowiedź na to pytanie znajduje się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. W art. 21 tej ustawy zostały wymienione świadczenia wolne od podatku dochodowego. Wśród nich znajduje się m.in. odprawa pośmiertna.

Pracodawca od wyliczonego świadczenia nie pobiera również składek. Powodem jest charakter odprawy pośmiertnej – nie jest to przychód ze stosunku pracy.

Jak wygląda kwestia PIT w przypadku wypłaty odprawy pośmiertnej? To zależy, czy najbliżsi pracownika mają prawo do renty rodzinnej. Jeżeli tak, pracodawca powinien wystawić PIT-11 zarówno na dane zmarłego pracownika, jak i osoby (osób) uprawnionej do renty. W drugim przypadku w dokumencie wskazuje się wysokość wypłaconej odprawy pośmiertnej.

 

Czy warto kupić indywidualne ubezpieczenie na życie?

Grupowe ubezpieczenia na życie mają to do siebie, że nie zapewniają wysokiego świadczenia po śmierci ubezpieczonego. Z tego względu warto przemyśleć zakup indywidualnego ubezpieczenia na życie. To rozwiązanie jest szczególnie polecane osobom, które:

• spłacają kredyt hipoteczny – w razie śmieci kredytobiorcy jego rodzina otrzyma środki, które pozwolą jej spłacić zobowiązanie,
• chcą zabezpieczyć bliskich – suma ubezpieczenia może wynosić np. 150 000 czy 200 000 zł, a kwota ta zapewni byt najbliższym zmarłego przez co najmniej kilka lat,
• chcą zapewnić sobie dodatkowe środki np. w razie konieczności rehabilitacji – umowa na życie może być rozszerzona o wiele dodatkowych pakietów gwarantujących choćby wypłatę świadczenia po wypadku.

Składka indywidualnego ubezpieczenia na życie zawsze jest dopasowana do możliwości finansowych ubezpieczonego. Umowa jest zawierana na okres np. roku lub kilkunastu lat.