Zadośćuczynienie a odszkodowanie: czym się różnią, wysokość świadczeń

Zadośćuczynienie i odszkodowanie to z punktu widzenia prawa dwa różne świadczenia, przysługujące w odmiennych sytuacjach. Sprawdź, kiedy po wypadku powinieneś wnioskować o zadośćuczynienie za doznane krzywdy, a kiedy należy ci się odszkodowanie.

Co to jest zadośćuczynienie?

Zadośćuczynienie jest sposobem wyrównania szkody niemajątkowej, mającym podstawę prawną w art. w 445 i 448 kodeksu cywilnego. Zadośćuczynienia można żądać w przypadku naruszenia dobra osobistego, do których należą m.in.:

• zdrowie,

• wolność,

• prywatność,

• spokój,

• dobre imię,

• wolność sumienia,

• wizerunek,

• tajemnica korespondencji,

• twórczość artystyczna, wynalazcza czy naukowa.

O zadośćuczynienie może się starać każdy, kto z winy sprawcy doznał krzywdy cielesnej lub moralnej, spotkał się z ograniczeniem swoich podstawowych wolności.

Wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

Z uwagi na to, że instytucja zadośćuczynienia dotyczy szkód niematerialnych, proces ustalania kwoty należnej powodowi jest niezwykle trudny i czasochłonny. Kwota wypłacana poszkodowanemu jako zadośćuczynienie za krzywdę, powinna być adekwatna do rozmiaru poniesionej szkody, z uwzględnieniem poziomu winy sprawcy, wpływu poszkodowanego do powstania lub pogłębienia rozmiarów szkody oraz wieku poszkodowanego.

Zadośćuczynienie po wypadku samochodowym

Oprócz wymienionych powyżej ogólnych kryteriów, mających wpływ na wysokość świadczenia pieniężnego należnego osobie, która odniosła krzywdę poniesioną z innej ręki, na wartość rekompensaty za uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia (np. na zadośćuczynienie po wypadku samochodowym) wpływają dodatkowe czynniki, takie jak:

• intensywność i czas trwania cierpień (np. bólu, stresu) fizycznych lub psychicznych,

• zakres i skutki kalectwa (np. utrata możliwości wykonywania dotychczasowej pracy czy hobby),

• zakres i skutki oszpecenia (np. związana z tym depresja, pogorszenie relacji towarzyskich),

• trwałość skutków doznanej krzywdy cielesnej lub zdrowotnej,

• utrata możliwości posiadania dzieci.

Wysokość zadośćuczynienia za śmierć

Prawo do zadośćuczynienia standardowo nie podlega dziedziczeniu, jednak istnieją od tej reguły dwa wyjątki. Pierwszy obejmuje przypadki, gdy powództwo zostało wytoczone przez poszkodowanego za jego życia. Drugie dotyczy roszczeń uznanych na piśmie.

Osoby, które utraciły bliską osobę z winy osoby trzeciej, mogą wnioskować o zadośćuczynienie za krzywdę związaną z jej śmiercią. Zgodnie z art. 446 § 4 kodeksu cywilnego wysokość rekompensaty jest w takich wypadkach zależna m.in. od:

• rozmiaru cierpienia psychicznego, odniesionego przez bliskich zmarłego,

• poczucie osamotnienia po stracie,

• odczuwanych wskutek tragedii dolegliwości fizycznych (np. bezsenność, utrata apetytu, zaburzenia koncentracji),

• roli, jaką w gospodarstwie domowym pełnił zmarły (czy np. był głównym żywicielem rodziny),

• wpływu śmierci bliskiej osoby na funkcjonowanie i sytuację życiową bliskich.

Czym jest odszkodowanie?

Odszkodowanie to świadczenie pieniężne, którego celem jest wyrównanie straty odniesionej w wyniku szkody materialnej. O odszkodowanie może ubiegać się osoba, która doznała uszkodzeń ciała lub rozstroju zdrowia, jak również osoby bliskie zmarłemu, jeśli wskutek tej śmierci znacznie pogorszyła się ich sytuacja życiowa. 

W przeciwieństwie do zadośćuczynienia, wysokość odszkodowania z reguły jest łatwiejsza do wyliczenia, ponieważ służy pokryciu kosztów poniesionych przez poszkodowanego w procesie leczenia i powrotu do zdrowia poszkodowanego, a także stanowi rekompensatę za utracone korzyści materialne.

Odszkodowanie a zadośćuczynienie w prawie cywilnym

Odszkodowanie i zadośćuczynienie to odrębne roszczenia, pełniące odmienne funkcje. Oto dwie najważniejsze różnice, tkwiące między nimi:

1. zadośćuczynienie wypłacane jest za doznaną krzywdę, podczas gdy odszkodowanie przysługuje za odniesioną szkodę,
2. zadośćuczynienie to rekompensata za szkody natury niematerialnej (cierpienia psychiczne), z kolei odszkodowanie dotyczy strat materialnych (majątkowych, np. pokrycie kosztów leczenia, utraty zarobków, oraz niemajątkowych).

Tabela procentowego uszczerbku na zdrowiu - rozporządzenie

Pełną tabelę procentowego uszczerbku na zdrowiu znajdziesz w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania(Dz.U.2020.0.233), dostępnym w Internetowym Systemie Aktów Prawnych. 

Jak napisać oświadczenie o zadośćuczynieniu?

Jeśli chcesz wnioskować o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, w dokumencie zawrzyj następujące elementy:

• miejscowość oraz datę sporządzenia pisma,

• nazwę i adres sądu rejonowego lub okręgowego, do którego kierujesz pozew,

• swoje dane osobowe jako powoda (imię i nazwisko, adres zamieszkania),

• dane pozwanego (imię i nazwisko lub nazwę firmy, adres),

• wartość przedmiotu sporu,

• tytuł: „Pozew o zapłatę”,

• treść pozwu, w której podasz swoje żądanie, opisując je zwięźle, ale rzeczowo (zacznij pismo słowami „Wnoszę o”, a następnie wymień wszystkie kwoty, jakich się domagasz, opisując, czego dotyczą, nie zapomnij zawnioskować o zwolnienie od kosztów sądowych, przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza, zasądzenie od pozwanego poniesienia kosztów procesu u ustalenia jego odpowiedzialności za szkody, które mogą powstać w przyszłości wskutek zdarzenia),

• uzasadnienie (wskaż zdarzenie, które jest podstawą do wystąpienia przez ciebie z pozwem o zadośćuczynienie, przedstaw swoją sytuację materialną i uzasadnij wysokość żądanego roszczenia) wraz z dowodami (np. wyrok sądu, numer polisy OC, karta leczenia szpitalnego, historia choroby, skierowanie na rehabilitację, karta zabiegów rehabilitacyjnych, orzeczenie lekarskie, dotychczasowe pisma pozwanego i powoda).